Kamis, 05 Maret 2009

NUTURANG TUAK LABUH

Jani liu anake ngorahang gumine ngancan-ngancan ngewehang. Sujatine, boya ja gumine sane ngancan-ngancan ngewehang, nanging tuah idupe, idup masyarakate utawi karma Baline. Sabilng wai ada gen anake keni byuta, ada ane malaksana ten patut utawi corah, ada masih ane demen mamunyah ring sisin margane lan lenan. Ane malenan pesan tuah buka raosne Pak Gede tekening Man Eblong di bale banjare.
“Pak Gede, Pak Gede nguda sungsut keto muan Pak Gedene, sungsut cara kaca sing masusut, kusut, nak kenkenne Pak Gede?”
“Man, Man, nguda kene lacur icange, jeg kanti telah sube kalung, jam tangane nganti panganggo ane luung-luung kaadep ulian anggon pasilih utange ane ngancan-ngancan ngedenang. Mirib kenken ya nasib icange? Suba keh icang raosang anak tiwas nektek teken krama banjare?”
“O, keto to undukne. Yan uli potongan, Pak Gede nak nu siteng oger, ganggas, yan undukne ane ento suba ada krama banjare ane ngeraosang”
“Uuunduk ane ken to Man?”
“Biiih cara sing nawang gen Pak Gede ne, nah Pak Gede, jani icang lakar nuturin Pak Gede unduke ento.”
“Kene to Pak Gede, dugase Pak Gede nu sugih meliah-liah tusing ngidang ben nelahang. Kema mai Pak Gede ngandeng anak luh, sabilang wai, tusing nawang galah, peteng lemah, jeg pragat in the hoy ke lain body apa adane totonan. Jeg pragat melenan gen anak luh ane gandeng Pak Gede. Kema mai di jalane, keluar masuk bungalow gen gaene. Pesu peteng, mulih das lemahe. Lemahe pules, petenge mamukal ka Bet Ngandang, Semawang, Danau Tempe, Padang Galak, jeg sube benyah latig baan Pak Gede. Kadi sing kena ben metek cewek-cewek café ane taen ajak Pak Gede pules. Ditu lantas, Pak Gede maan anakluh pangeret lantas Pak Gede kena aji jaran guying. Kema mai Pak Gede ajak nak luhe ento, tan marasa dewek Pak Gede, tusing inget teken panak somahe jumah, tan bina Pak Gede buka cicing pules di sisin bungut paone.”
“Kenken to Man ?”
“ Kene to, awakne anget ja, kewala bulune ngancan-ngancan kliskisan lantas metu dadi cicing gudig, ngedigig di rurunge. Ditu lantas orahine Pak Gede meliang panganggo ane bungah ngati Pak Gede ngadep kurenan Pak Gedene jumah ulian anggo melian yo penganggo. Nanging Pak Gede merasa liang, liang ulian man ngajak pules mulesin anak luhe ento tur kanti nyakitang bangkiang Pak Gede, ulian kanti telung ronda baan ngenemin anak luhe ento. Disubane telah sekayan Pak Gedene lantas Pak Gede boreh kayune, mulih Pak Gede, mekaki cina encik-encik mulih umah kurenan Pak Gedene. Nanging boya je melah ane tampi, tuah lacur nasib Pak Gedene, tampele pelengan Pak Gedene teken kurenanne, sigsigan Pak Gede ngeling kabilbil. Ditu lantas Pak Gede nyelek ati nyelek iba, merasa dewek Pak Gedene pelih, lantas suba Pak Gede mekamen di sunduk.”
“Apo to Man ?”
“Maselselan.”
“ Bih, makuah bibih Manne nutur unduk lacur icange, nanging mara karesep baan icang to Man, mula pelih pejalan icange.”
“Nah, eda to sangetange Pak Gede, jalan jani melah-melah idup ajak kurenan lan pianak jumah. Jeg suud suba ngalih gae ka kafe-kafe.”

Selasa, 03 Maret 2009

Madokaran, Malila cita, Ngiterin Denpasar

Sira sane uning indik kawentenan dokar, ring jamane dumun dokar wantah silih sinunggil alat transportasi darat. Dokar dahat maguna pisan rikala wenten anak pacang meleluasan nuju ka pasar utawi genah-genah sane tiosan. Nangingg mangkin kahanan dokare mangkin mawinang sedih. Napi mawinang ? Dokar sakadi pacadang kuang, nyadang sane kuang-kuang ngawinang nenten wentwn punapa-punapi.
Denpasar lan Pasar badung sane dumun, sakadi tan dados pesahang ring kawentenan dokar-dokare. Dagang-dagang ring pasisi Pasar Payuk, karma sane matumbasan ring Pasar Padung lan Kreneng ketah kaanter dokar.
Geginan pinaka kusir naenang ngadutin kayun pangripta lagu pop Bali, Anak Agung Made Cakra warsa 1970-an lintang antuk ngurit lagu majudul Kusir Dokar sanekasub ngantos mangkin. Ring lagu punika,I Kusir Dokar sane muat anak jegeg maponi kabaosang makejit mekenyor. Daging lagu sane girang lan baud punika kadi anut pisan ring kasujatian manah para kusir dokare, sane ngangken setata bagia ngiterin kota Denpasare.
Dados kusir wantah pilihan, saantukan dokar sane sampun wenten punika wantah tetamian saking panglingsirnyane. Pangsilan saking kusir dokar punika ring galahe mangkin nenten cukup anggen idup. Napi malih sesukat pariwisatane sepi ngancan-ngancan nenten prasida ngajeng kusir dokare. Panumpang wantah ngandelang saking turis-turis sane malali ka peken Badung lan meled menek dokar, tiosan ring punika nenten wenten malih sajabaning dagang jukut-jukutan sane kebelet tusing maan bati anggon mayah oto, ento mawinan mara menek dokar.
“Sampun byasa yening masan kenken titiyang sareng semeton titiyange sesame kusir dokar nenten molihang napi-napi. Sepi lipia nenten wenten penumpang. Yening nenten sangkaning sampun saking terehan titiyange dados kusir dokar, titiyang nenten pacang ngambil pakaryan puniki. Napi malih mangkin meweh pisan ngrereh padang anggen mamahan jarane sinah sampun sayan kajepit kawentenan kusir dokare. Durung malih ngidupin kulawarga, yening sakadi sapuniki terus kawentenannyane sampun mejanten pacang ngamedikang kawentenan dokare,” baos silih tunggil sopir dokar sane serahina-rahina nambang ring pasar Badung. Puniki taler wenten baos saking silih sinunggil warga sane seneng dados kusir dokar.
“Titiang seneng pisan dados kusir dokar, bagia pisan rasane ring duur dokare, keni angin ngesirsir turin mamargi maenggotan,” baos I Nyoman Suparma sane sampun 29 tiban dados kusir dokar.
Rasa bagia dados kusir dokar, duaning prasida makarya sinambi malila cita taler kaankenin olih I Ketut Unyil. Anak lanang sane nenten tamat masekolah punika nganikang saking kantun rare sampun mapangapti dados kusir dokar, mawinan dane nenten masekolah.
“Titiang uning lan seneng dados kusir dokar sangkaning saking cenik titian sampun kaajakin menek dokar olih bapan titiange. Titiang dados kusir dokar sangkaning keturunan, saking pekak kantos bapan titian. Wantah dados kusir dokar titian prasida makarya sambilang malilacita ngiterin kota Denpasar,” baosnyane.
Rasa bagia dados kusir dokar taler karasayang olih Fauzan saking Kepaon. Kusir dokar sane penambangannyane ring Kuta puniki nenten ja wantah seneng negakin dokar kemanten, dane taler seneng majaranan, ngubuh jaran sane mael tur mayasin jarannyane antuk pangangge sane mael.
“Jaran titiange puniki jaran mael, niki pecak jaran balapan. Titian nokarin jaran mael, rombong mael lan baju mael sangkaning seneng. Wenten kasenengan newek mayasin dokar. Semaliha jaran patut kekasihin sakadi i manusa saantukan jaran punika yening kasuen-suen kaubuh pacang madue paiketan rasa pantaraning sane ngubuh. Punika mawinan jaranmadue pangrasa.